កំណត់ហេតុពីនិមិត្តរូបនៃព្រះមេរុ និងការថ្វាយព្រះភ្លើងព្រះសពមហាវីរក្សត្រ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ
ក្នុងសង្គមបុរាណការសាងសង់ព្រះមេរុ ឬព្រះមេន គឺជាព្រះរាជពិធីមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់មហាក្សត្រខ្មែរ ថៃ និងឡាវ ។ ក្នុងជីវិតរបស់ម្ចាស់ជីវិត និងផែនដី (ស្ដេច) មានព្រឹត្ដិការណ៍តែពីរទេដែលសំខាន់ជាងគេបំផុត គឺពិធីរាជាភិសេក និងពិធីបុណ្យព្រះសព។ការប្រកាន់នូវប្រពៃណីបរមបុរាណនេះ ត្រូវបានគេទទួលថាជាធាតុមួយចាំបាច់នៃរបបរាជានិយម ហេតុនេះហើយទើបយើងឃើញមានការសាងសង់ព្រះបរមមេរុ សម្រាប់តម្កល់ព្រះសព និងសម្រាប់ថ្វាយព្រះភ្លើង ព្រះបរមសព នៅពេលដែលអតីតព្រះមហាក្សត្រទ្រង់យាងសោយទិវង្គតដូច អតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះបាទនរោត្ដម ទី១ នៅខែមករា ឆ្នាំ១៩០៦ និងព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិ នៅខែមីនា ឆ្នាំ១៩២៨ ជាដើម។
ដូច្នេះបច្ចុប្បន្ន ក៏ដូចអតីតកាលដ៏យូរលង់មហារុងរឿងថ្កើងថ្កានដែរ ការសាងសង់ព្រះមេរុ ឬព្រះមេន ដើម្បី
ប្រារឰព្រះរាជពិធីតម្កល់ព្រះសព និងថ្វាយព្រះភ្លើងព្រះសពព្រះបាទនរោត្ដម សីហនុ (១៩២២-២០១២) ជាទីគោរព សក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតនាពេលនេះ បានទទួលនូវការយកចិត្ដទុកដាក់ និងទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតពីសម្នាក់ប្រមុខដឹកនាំនៃព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជាទី២ ។
ការសាងសង់ព្រះមេរុ ត្រូវប្រើរយៈពេលយូរ និងថវិកាជាតិច្រើន ហើយសំណង់ដ៏ស្កឹមស្កៃនេះតុបតែងលម្អដោយបុស្បុក អមដោយអគារឧបសម្ព័ន្ធជាច្រើនជុំវិញ។ ព្រះមេរុមានកម្ពស់ប្រមាណជា៤៦ម៉ែត្រ ប្រកបដោយ ក្បូរក្បាច់រចនាយ៉ាងល្អប្រណីត គឺជាមោទនភាពរបស់ជាតិខ្មែរយើងទាំងមូល ហើយដូចបុរាណកាលដែរ ដើម្បីឱ្យការសាងសង់ព្រះមេនខាងលើ នេះដំណើរការល្អពិធីក្រុងពាលីក៏ត្រូវ បានប្រារឰឡើងនៅវាលព្រះមេនយ៉ាងអ៊ឹកធឹកក្រៃលែង ក្រោមការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ពីអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ។ ដើម្បីស្វែងយល់អំពីអត្ថន័យទាក់ទង
ទៅនឹងនិមិត្ដរូបនៃសំណង់ ស្ថាបត្យកម្មទំនើប ក៏ដូចជាពិធីបូជាព្រះភ្លើងព្រះសពនៃព្រះ អតីតព្រះមហាវីរក្សត្រខាងលើគួរគប្បីយើងត្រូវថយទៅក្រោយ បន្ដិចសិន។
ទិដ្ឋភាពរួមនៃព្រះមេន ក្លោងទ្វាខាងកើត និង សំណង់ព្រះមេន មុនពិធីបូជាព្រះសព (ម.ត ២០១៣)
ជាបឋម សូមកុំភ្លេចថា ពាក្យ ព្រះមេរុ ឬព្រះមេន ដែលជាពាក្យកម្លាយ គឺជាពាក្យផ្សំរវាងពាក្យព្រះជាភាសាខ្មែរ
និងពាក្យមេរុ ឬ “សិនេរុ” សំស្ក្រឹត។ ពាក្យនេះគឺជាឈ្មោះនៃភ្នំដ៏ពិសិដ្ឋ មួយនៅព្រៃហិមពាន្ដនៃលោកធាតុវិទ្យា
ឥណ្ឌូ-ខ្មែរ ហើយក៏ជាសំណង់ធ្វើអំពីឈើសម្រាប់បូជាព្រះសព ព្រះមហាក្សត្រដែរ។ ការសាងសង់សំណង់សម្រាប់ថ្វាយព្រះភ្លើងព្រះមហាក្សត្រនេះ ត្រូវអនុលោមទៅតាមក្រឹត្យក្រមនៃ លោកធាតុវិទ្យានៃលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា។សូមរំឭកឡើងវិញថា ក្នុងលោកធាតុវិទ្យានៃលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា បានចែងថាពិភពលោកយើងនេះមានរាងជាបួនជ្រុង សំប៉ែតស្មើ ដែលនៅចំកណ្ដាលមានទ្វីបមួយយ៉ាងធំឈ្មោះថាជម្ពូទ្វីប។ ជម្ពូទ្វីបមានទ្វីបតូចចំនួនប្រាំមួយ ទៀត ព្រមទាំងមហាសមុទ្រដែលហ៊ុមព័ទ្ធជុំវិញដោយជួរភ្នំជាកំពែង។ នៅចំកណ្ដាលជម្ពូទ្វីប គេឃើញមានភ្នំមួយខ្ពស់ជាងគេ គឺភ្នំសុមេរុជាចន្ទល់ ឬជាស្នូលនៃចក្រវាល ។ នៅលើកំពូលភ្នំសុមេរុ គឺជាឋានទេវលោក ឬឋានរបស់ព្រះអាទិទេព ព្រះព្រហ្ម ព្រះឥន្ទ្រ។ ម្យ៉ាងវិញទៀតទេវឋាននេះមានទិសប្រាំបី ដែលទ្រទ្រង់បីបាច់ថែរក្សា ដោយទេពបន្ទាប់បន្សំទាំងប្រាំបីអង្គ ដែលជាឆ្មាំប្រកបដោយជ័យចេស្ដាដ៏ខ្លាំងពូកែអស្ចារ្យ ។
ដូចនេះ តាមការអធិប្បាយក្នុងលោកធាតុវិទ្យា យើងដឹងថា ភ្នំដែលស្ថិតនៅចំកណ្ដាលចក្រវាល ឬពិភពលោកយើងនេះមានឈ្មោះថាភ្នំសុមេរុ ឬសុមេរ ឬក៏សុមែរ៍ ហើយម្យ៉ាងវិញទៀត តាមប្រភពសិលាចារឹក រាល់ប្រាង្គប្រាសាទ ខ្មែរដែលបុព្វការីជនខ្មែរបានសាងសង់នោះ សុទ្ធសឹងតែតំណាងឱ្យភ្នំសុមែរ៍ទាំងអស់ ព្រោះជាប្រាសាទភ្នំ តែត្រូវបានគេបំព្រួញឱ្យតូច។
ដូចករណីប្រាសាទសិលា យើងសង្កេតឃើញថាព្រះមេរុ ឬព្រះមេន ដែលសម្រាប់ប្រារឰពិធីបូជាព្រះសព
ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរគ្រប់ព្រះអង្គកើត ចេញពីភ្នំសុមេរុ ដែលតំណាងឱ្យភ្នំពិសិដ្ឋ លំនៅស្ថានរបស់ពពួកទេវតា ទោះជាធ្វើ អំពីឈើក្ដី។ យើងក៏អាចនិយាយបានថា នៅក្នុងវប្បធម៌ដ៏សម្បូរបែបរបស់ជនជាតិខ្មែរ ទោះជាសព្វថ្ងៃជនជាតិខ្មែរកាន់លទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនាក្ដី ប្រពៃណីបែបព្រាហ្មណ៍និយមតែងតែត្រូវបានបន្ដគោរពប្រណិប័តន៍ដូចករណី ព្រះមេរុខាងលើ ជាភស្ដុតាងស្រាប់ ។
ព្រះមេន និងសំណង់ឧប្បសម្ព័ន្ធ មើលពីចំហៀង (ម.ត ២០១៣)
បានសេចក្ដីថា រាល់សំណង់ស្ថាបត្យកម្មបុរាណខ្មែរ ជាពិសេសប្រាង្គប្រាសាទ ឬព្រះបរមមេរុ ត្រូវធ្វើតាមបញ្ញត្ដិកម្មអំពីពិភពលោក ឬលោកធាតុវិទ្យាខាងលើ ដែលមានចារយ៉ាងត្រឹមត្រូវក្នុងលោកធាតុវិទ្យានៃលទ្ធិព្រហ្មញ្ញ
សាសនា។ ម្យ៉ាងវិញទៀតក្រៅពីសោភ័ណភាពដ៏កម្រ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងតាមរយៈគ្រឿងតុបតែងលម្អ គួរឱ្យគយគន់ សំណង់ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរគ្រប់ប្រភេទ រួមមានព្រះមេរុផងដែរ នោះក៏បង្ហាញអំពីសម្ព័ន្ធយ៉ាងស្អិតល្មួតខាងនិមិត្ដរូបរវាងទស្សន វិទ្យាស្ដីពីលោក និងវិស័យស្ថាបត្យកម្មខ្មែរគ្រប់ប្រភេទ រមែងតែផ្សារភ្ជាប់មនុស្សទៅ និងជំនឿសាសនា។ ព្រមជាមួយនឹងលក្ខណសម្បត្ដិទាំងនោះ ពាក់ព័ន្ធនឹងបុណ្យសព ដែលជាកម្មវត្ថុនៃការសាងសង់ក៏មានកត្ដាវិជ្ជមានមួយទៀត ដែលគេ មិនត្រូវមើលរំលង គឺទេវភាព នៃព្រះមហាក្សត្រខ្មែរក្រោយពីទ្រង់សុគត ។
សូមកត់សម្គាល់ថា លក្ខណៈវិសាលភាពទាំងអស់ដែលរៀបរាប់ខាងលើនេះ ជាហេតុផលដែលកើតឡើងពីការវិភាគស៊ីជម្រៅនូវប្រភពទិន្នន័យខាង បុរាណវិទ្យា និងជាតិពន្ធុ ដែលគេពុំអាចបដិសេធភាពត្រឹមត្រូវ នេះបានទេ។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្ដែង ដែលជាការបកស្រាយនៃលោកធាតុវិទ្យា មកជារូបភាពស្ដែងដោយសំណង់ស្ថាបត្យកម្មពិតនៅឋានមនុស្ស ឬលោកយើងនេះ គឺការសាងសង់ប្រាសាទរាជតាមលំនាំនៃភ្នំសុមេរុ នៅចំកណ្ដាលព្រះរាជធានីនាសម័យ អង្គរ។ បើយោងលើខ្លឹមសារចារឹករបស់ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២ និមិត្ដរូបរបស់ភ្នំសុមេរុនៅ ទីនេះតំណាងដោយប្រាសាទបាពួន នៅសតវត្សរ៍ទី១១ នាំឱ្យយើងដឹងថា ព្រះរាជធានីរបស់ទ្រង់ គឺជាផ្ចិតនៃសកលលោកកំណត់ដោយភ្នំសុមេរុ ដូចនេះព្រះរាជាធានីមានភ្នំព្រះសុមេរ ជាចំណុចកណ្ដាល ។
ដូចនេះក្នុងក្រសែភ្នែកខ្មែរបុរាណ ភ្នំកណ្ដាល ឬព្រះសុមេរុ គឺស្ថិតនៅចំកណ្ដាលនៃព្រះរាជធានី ដែលតំណាងដោយប្រាសាទភ្នំមួយ គឺជាកន្លែងសក្ដិសិទ្ធិបំផុតនៅលើលោកយើងនេះ។ ព្រោះគឺជានិមិត្ដរូបនៃទេវឋាន ដែលមានព្រះ អាទិទេពដ៏មានមហិទ្ធិឫទ្ធិ គង់ប្រថាប់ ដើម្បីបីបាច់ថែរក្សាព្រះនគរ ។ ឧទាហរណ៍មួយទៀតតាមប្រសាសន៍របស់លោកហ្សក ស៊ឺដេស អ្នកប្រាជ្ញបារាំង ប្រាសាទអង្គរវត្ដដែលជាស្នាដៃឯកនៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ ដែលតំណាងឱ្យភ្នំសុមេរុនោះ គឺសាងសង់ ឡើងសម្រាប់ឧទ្ទិសដល់ព្រះវិញ្ញាណក្ខន្ធ ព្រះបាទសុរិយាវរ្ម័នទី២ ស្ដេចស្ថាបនិក នៅពេលដែលទ្រង់យាងចូលទិវង្គត ។ យ៉ាងណាមិញការសាងសង់ព្រះមេរុ របស់យើងសម្រាប់បូជាព្រះសពអង្គសម្ដេចឪក៏ដូច្នោះដែរ ព្រោះស្ថិតក្នុងបរិបទដូចគ្នា។
ការបញ្ជាក់ឡើងខាងលើនេះ គឺសមស្របនឹងអ្វីដែលយើងបានដឹងអំពីវប្បធម៌ខ្មែរ ហើយចំណុចសំខាន់នោះ គឺមុខងារ និងនាទីរបស់ភ្នំសុមេរុ ឬ ព្រះសុមែរ៍ ព្រមទាំងនិមិត្ដសញ្ញាដ៏ឆ្នើម ដែលយើងមិនត្រូវមើលរំលង។
ព្រះ មេន និង រោងសម្រាប់សំអាតព្រះអដ្ឋិធាតុ ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថ នៅឆ្នាំ ១៩២៨
បើនិយាយម្យ៉ាងទៀត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌវប្បធម៌ខ្មែរការសាងសង់ព្រះបរមមេរុរបស់យើង មិនមែនជាការចៃដន្យទេ
ក៏ប៉ុន្ដែមានកំណត់ច្បាស់ ដោយបទប្បញ្ញតិសាសនាហើយទិដ្ឋភាពមួយគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ក្នុង វប្បធម៌ខ្មែរ គឺថា មនោគមន៍សាសនារ មែងតែងជះឥទ្ធិពលលើសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម ដែលជាតម្លៃត្រូវបានជនជាតិខ្មែរទូទាំងប្រទេសទទួលស្គាល់តាំងពីបុរាណកាល ក៏ដូចបច្ចុប្បន្ន។ ដូច្នេះប្រាង្គប្រាសាទបុរាណក៏ដូចជាសំណង់ព្រះបរមមេរុនាសម័យ ទំនើបនេះដែរ ភាពចាំបាច់តម្រូវឱ្យមានការសាងសង់ឡើង គឺជាកេរវប្បធម៌កាត់ថ្លៃពុំបាន ដែលបង្ហាញពីទេពកោសល្យដ៏ឧត្ដុង្គឧត្ដម និងវឌ្ឍនភាពផ្នែកស្ថាបត្យកម្មគួរឱ្យគោរពស្រឡាញ់កោតសរសើររបស់ ជាតិខ្មែរឥតក្លែងក្លាយ ។
ទាំងនេះមានន័យថា ព្រះមេរុខ្មែរ គឺជាសំណង់សាសនា ត្រូវបានធ្វើតាមទស្សនទានបុរាណស្ដីពីលោក បង្កប់នូវ
អត្ថន័យស៊ីជម្រៅយ៉ាងក្រៃលែង។ គឺដោយសារសំខាន់នេះហើយ ដែលធ្វើឱ្យខ្មែររក្សាប្រពៃណីសាងសង់នេះជាប់ លាប់។ គំនិតនេះហើយដែលយើងទើបតែវិភាគធ្វើឱ្យយើងយល់ន័យ នៃព្រះមេរុ ឬព្រះមេនខ្មែរនាសម័យទំនើប។ បើនិយាយម្យ៉ាងទៀត បើយើងពិនិត្យលើបញ្ញតិកម្មសាសនា និងប្លង់នៃព្រះមេនឱ្យបានល្អិតល្អន់ដោយសំអាងលើទស្សននិមិត្ដ រូបនិយម យើងអាចពន្យល់នូវប្រភព និងមូលហេតុនៃការសាងសង់សមិទ្ធផលដ៏ល្អវិចិត្រនេះយ៉ាងប្រាកដ។
ម្យ៉ាងវិញទៀត សូមរំលឹកផងដែរថា តាមប្រពៃណីខ្មែរតាំងពីបរមបុរាណមកចាប់តាំងពីបុរេអង្គរ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ក្រោយពីយាងចូលទិវង្គត ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ តែងតែទទួលងារសក្ដិមច្ឆាមរណនាមមួយ។ ទង្វើនេះ មានន័យយ៉ាងដូចម្ដេច? ។
នៅក្នុងសង្គមខ្មែរបុរាណ គេមានជំនឿថា ក្រោយពីសុគត ព្រះមហាក្សត្រនឹងយាងចាប់ព្រះបដិសន្ធិជាថ្មី
ឡើងវិញ ជាព្រះអាទិទេពនៅ ឯព្រហ្មលោក (ឋានព្រះព្រហ្ម) ឬឋានព្រះឥន្ទ្រ (បែបពុទ្ធនិយម) ឯណោះ។ ព្រោះថា ព្រះវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់ទ្រង់នៅស្ថិតស្ថេរជារាងរហូត មិនអាចសាបសូន្យទេ។ ដើម្បីញ៉ាំងឱ្យដំណើរការនេះប្រកបដោយភាពរលូន គេត្រូវការនូវធាតុមួយដ៏ពិសិដ្ឋ គឺព្រះអគ្គី ដើម្បីជម្រះភាពគ្រោកគ្រាតនៃព្រះកាយ ហើយពាំនាំព្រះវិញ្ញាណ ក្ខន្ធព្រះមហាក្សត្រទៅកាន់ព្រហ្មលោក។ គឺតាមរយៈយន្ដការនេះហើយ ទើបព្រះមហាក្សត្រទទួលបាននូវទេវភាពក្នុងន័យថា ក្លាយទៅជាវត្ថុស័ក្ដិសិទ្ធិ ព្រោះក្រោយពីសុគត ព្រះអង្គយាងទៅឋានសួគ៌ ។តាមពិតទៅ ទេវភាពនៃព្រះមហាក្សត្រខ្មែរក៏អាចគូសបញ្ជាក់តាមពិធីព្រះរាជា អភិសេកផងដែរ ដែលធ្វើឱ្យព្រះអង្គសោយរាជដោយស្របច្បាប់ និងប្រកបដោយអំណាចពិសិដ្ឋសមស្រប។ អំណាចពិសិដ្ឋក្នុងខណៈព្រះអង្គ ជាព្រះអាទិទេពត្រូវបង្ហាញ តាមរយៈចម្លាក់ព្រះទេវរូបព្រះឥន្ទ្រ ឬក៏ ព្រះនារាយណ៍ ឬក៏ជួនកាលទាំងពីរព្រះអង្គដែលទ្រង់បានទទួលពីព្រះ រាជគ្រូដែលជាព្រាហ្មណ៍បុរោហិតក្នុង ព្រះបរមរាជវាំង ដូចករណីព្រះពិធីរាជាភិសេកព្រះបាទសុរិយោពណ៌ និងព្រះបាទជ័យជេដ្ឋា ជាតឹកតាងស្រាប់។ នេះសឱ្យឃើញថាអំណឹះតទៅ ព្រះអង្គពិតជាតំណាងឱ្យព្រះអាទិទេពនៅឋានក្រោមយ៉ាងជាក់ច្បាស់ ហើយក្រោយពីអស់ព្រះជន្មព្រះអង្គនឹងយាងទៅកាន់ឋានសួគ៌។ អ្នកដែលមានការចេះដឹង វប្បធម៌ខ្មែរ តែងតែដឹងថាពិធីបូជាព្រះសពនេះ មិនមែនជាពិធីសាមញ្ញទេ ក៏ប៉ុន្ដែមានអាថ៌កំបាំងយ៉ាងជ្រាលជ្រៅជាទីបំផុត ។
ក្បួនហែរសុវណ្ណកោដទៅកាន់ព្រះមេន ដោយព្រះរាជបុត្រ និងការយាមវេណដោយព្រះភិក្ខុសង្ឃលោកម៉ាក្សាល ផ្សាយដោយលោក ដឺ បែកណុង, ២០០៦)
សូមរំឭកថា ក្នុងពិធីបូជាព្រះសព ចំពោះខ្មែរកាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍ ព្រះមហាក្សត្រនឹងទទួលបានទេវភាព ដូចទើបពោលនៅខាងលើ លុះត្រាតែយកព្រះសពរបស់ព្រះអង្គបូជានឹងព្រះភ្លើង ឬព្រះអគ្គីដែលជម្រះភាពគ្រោតគ្រាត នៃធាតុទាំង៥នៃរូបរាងកាយឱ្យក្លាយទៅជាល្អបរិសុទ្ធ។ ព្រោះ បើគ្មានព្រះភ្លើងរំលាយព្រះសពនោះទេ វិញ្ញាណក្ខន្ធនៃព្រះមហាក្សត្រ និងមិនអាចយាងទៅចាប់បដិសន្ធិថ្មីឡើងវិញ នាឋានទេវលោកបានឡើយ ហើយដើម្បីមូលហេតុចម្បងនេះ តម្រូវឱ្យមានពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង។ដោយសារព្រះរាជប្រពៃណីនេះ យើងអាចដឹងថាសម្រាប់ខ្មែរការយាងចូលទិវង្គតរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ មិនមែនជាការសាបសូន្យទេ ក៏ប៉ុន្ដែជាការផ្លាស់ប្ដូរនូវស្ថានភាពពីមនុស្សភាពទៅទេវភាព តែប៉ុណ្ណោះ តាមពិធីកម្មថ្វាយ ព្រះភ្លើង ពោលគឺភាពជាអាត្ម័ន ដែលជាព្រលឹងតូច ឬមនុស្សនឹងវិលត្រឡប់ទៅចូលក្នុងព្រលឹងធំវិញ ឬព្រហ្ម័នដែលតំណាងឱ្យភាពអមតៈនៃសកល ឬក្លាយទៅជាអាទិទេពនៅឯឋានសួគ៌។
គឺដោយសារតែគំនិតចក្ខុវិស័យនេះហើយ ទើបគេប្រសិទ្ធព្រះបរមនាមថ្វាយព្រះមហាក្សត្រនៅពេលដែលទ្រង់ចូល ទិវង្គត។ ហើយជាការពិតណាស់ បើយើងពិនិត្យលើនិមិត្ដរូបនៃព្រះភ្លើងក្នុងសង្គមខ្មែរបុរាណ យើងពិតជាទទួល ស្គាល់ថា ព្រះភ្លើងគឺជាអាទិទេព ពាំនាំព្រះវិញ្ញាណក្ខន្ធព្រះមហាក្សត្រ ទៅកាន់ព្រហ្មលោកមែន។
បើផ្អែកលើប្រភពសិលាចារឹកយើងឃើញថា ក្រោយពីថ្វាយព្រះភ្លើងព្រះសព ព្រះកាយរបស់ព្រះមហាក្សត្រក៏បានក្លាយទៅជាអង្គជ័យ ឬធ៌ម្មកាយដ៏ពិសិដ្ឋមួយ ជាទីគោរពសក្ការៈដែលសំដៅទេវភាព របស់ព្រះអតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ហើយភាពអមតៈនេះតំណាងដោយព្រះបដិមាដែលគេបូជាក្នុងប្រាសាទភ្នំ។ កុំភ្លេចថាក្នុងប្រព័ន្ធមនោគមន៍វិជ្ជា សាសនាបុរាណ ព្រះភ្លើង ឬព្រះអគ្គី គឺជាទេវតាតំណាងឱ្យការទ្រទ្រង់មនុស្សលោកឱ្យមានជីវិតជីវ៉ា ឬការបង្កើតលោក ។
ដូចនេះ ដោយផ្អែកលើការសិក្សាដ៏លម្អិតអំពីប្រពៃណីបូជាសពបុរាណមួយចំនួនយើង អាចកត់សម្គាល់
ផងដែរថា ក្រោយពីបូជាព្រះភ្លើងរួច ដូចនៅប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី កាលពីសម័យដើមគេរើសព្រះអដ្ឋិធាតុ ឬឆ្អឹង
ឬក៏ផេះរបស់ ព្រះមហាក្សត្រដើម្បីបញ្ចុះ ឬតម្កល់ក្នុងប្រាង្គប្រាសាទ ឬក្នុងព្រះស្ដូប ឬព្រះចេតិយ ដែលតំណាងឱ្យភ្នំសុមេរុ។ ពុំតែប៉ុណ្ណោះជួនកាលគេក៏យកមួយភាគតូចនៃព្រះអដ្ឋិធាតុយកទៅ ទម្លាក់ក្នុងទន្លេផងដែរ ដូចករណីព្រះអដ្ឋិធាតុព្រះបាទនរោត្ដម ទី១ និងព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិជាដើម ។
នៅទីនេះយើងចង់និយាយថា ព្រះមេរុ គឺពិតជាប្រាង្គប្រាសាទខ្មែរ តំណាងឱ្យភ្នំសុមេរនៃទេវស្ថាន ដែល
ក្រោយពីសុគតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលទទួលពិធីប្រសិទ្ធនាមថាទេវភាព ត្រូវគង់សណ្ឋិត។ បើនិយាយមួយបែបទៀត ក្រោយពីសោយទិវង្គត ជាពិសេសក្រោយពីពិធីបូជាព្រះភ្លើងដែលជាពិធីកម្មដ៏ចម្បង ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរនឹងក្លាយទៅជាព្រះអាទិទេព ហើយការដែលព្រះអង្គមានបច្ឆាមរណនាម គឺជាសក្ខីស្រាប់។ គឺក្នុងបរិបទនេះហើយ ដែលនាមនៃរូប ព្រះបដិមាក្លាយទៅជាទេវបុគ្គល ហើយបញ្ហានេះមិនគួរឱ្យយើងសង្ស័យអ្វីឡើយ ។
ការរៀបចំពិធីបូជាព្រះសពព្រះបាទនរោត្តមទី១ នៅក្បែរព្រះបរមរាជវាំង ឆ្នាំ ១៩០៦ រូបភាព អាដឺម៉ាល្លឺក្លែរ
ម្យ៉ាងទៀតសូមរំឭកបន្ថែមជាព័ត៌មានថា ការបូជាព្រះភ្លើងព្រះសពមានសារសំខាន់ណាស់ ។ យើងត្រូវយល់អំពីរចនាសម្ព័ន្ធផ្នែកនិមិត្ដរូបទាំងនេះ ដោយសារអានុភាពនៃជំនឿ។ នៅត្រង់នេះ យើងចង់បញ្ជាក់ថា ក្រោយពី
រើសព្រះអដ្ឋិធាតុរួច ក៏មានពិធីបង្វិលពពិល និងប្រែរូបផងដែរ ដែលយើងមិនបរិយាយនៅទីនេះ ក៏ប៉ុន្ដែជាព្រះរាជពិធីមានអត្ថន័យស៊ីជម្រៅដូចគ្នាទាំងអស់។
សូមបញ្ជាក់សាជាថ្មីឡើងវិញថា តាមជំនឿបុរាណ ក្រោយពីសោយទិវង្គត ពោលគឺយាងទៅឋានសួគ៌ ឬសួគ៌ា ព្រលឹងព្រះរាជាត្រូវផ្ដាច់ចេញពីខ្លួនប្រាណ ហើយចាកផុតពីភាពជាមនុស្ស ដើម្បីការចាប់កំណើតជាថ្មីឡើងវិញ នេះនៅឯឋានព្រហ្មលោក ឬឋានសួគ៌ ដែលប្រកបដោយភាពល្អបរិសុទ្ធ និងបរមសុខគ្មានមន្ទិល
សូម្បីតែបន្ដិចបន្ដួចក៏គ្មានឡើយ។ ឬជួនកាលព្រះវិញ្ញាណក្ខន្ធនៃអតីតព្រះមហាក្សត្រនឹងយាងគង់សណ្ឋិត
នៅក្នុងលិង្គ ឬព្រះរូបដែលគេតម្កល់ នៅតាមប្រាសាទ ដូចភ្នំសុមេរុដ៏ពិសិដ្ឋ ដែលស្ថិតនៅចំកណ្ដាលពិភពលោកដែលគេគោរពបូជាសក្ការៈ។ បានសេចក្ដីថាព្រះបរមសុមេរុ ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងពិធីបុណ្យព្រះសពព្រះមហាក្សត្រក៏មែនពិត ក៏ប៉ុន្ដែទន្ទឹមនឹងនេះទស្សនៈមនោគមន៍ វិទ្យាបែបព្រហ្មញ្ញសាសនាដែលបានដិតដាមរហូតដល់បច្ចុប្បន្នក្នុងមនោ ចិន្ដារបស់ប្រជាជនខ្មែរយើងគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន។ ដោយសារហេតុនេះ គេសាងសង់ព្រះមេរុដែលបង្ហាញនូវឧត្ដមគតិដ៏ឧត្ដុង្គឧត្ដមនេះថ្វាយ អតីតព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរ។
ចំពោះប្រភពខ្មែរនៃព្រះមេរុថៃ វិញ ក្នុងសៀវភៅមួយដែលមានចំណងជើងថា “អធិប្បាយរឿងរូបភាពសត្វ
ហេមពាន្ដ, អ្នកស្រាវជ្រាវថៃ គឺលោក យឹម បញ្ឌយ៉ាងកូរ” បានបញ្ជាក់ថា “គ្រាជំនាន់បុរាណជនជាតិខ្មែរកាន់លទ្ធិ ព្រហ្មញ្ញសាសនា តាមទស្សនៈគតិរបស់ព្រាហ្មណ៍បុរោហិតាចារ្យ ដោយចំពោះ រឿងព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ព្រះសម្ភពក៏ប្រកាន់ជាទេព្ដា។ លុះដល់វារៈចុង ក្រោយបំផុតនៃព្រះជន្មាយុ ក៏និយមប្រើពាក្យថាសុគត បានសេចក្ដីថាធ្វើដំណើរទៅ កាន់ទេវស្ថាននាភ្នំសុមេរុ។ ចំណែកព្រះបរមសពនោះ ក៏បានអញ្ជើញទៅបូជានៅព្រះសុមេរុ ដែលប្រុងចាត់ថ្វាយ”។ ដោយយោងលើកំណត់ហេតុរបស់ព្រះរាជវង្សានុវង្សថៃ នៅពុទ្ធសករាជ ២៤៨១ លោកក៏បានបន្ដទៀតថា ” ព្រះមេរុថៃ “ធ្វើតាមបែបប្រាសាទខ្មែរ (ហើយ) ប្រាសាទខ្មែរក៏ធ្វើតាមបែបមេរុ។ ហេតុដែលមានឈ្មោះថាមេរុ ក៏ព្រោះមានលក្ខណៈជាភ្នំព្រះមេរុ ពោលគឺមានប្រាង្គប្រធានខ្ពស់នៅកណ្ដាលហ៊ុមព័ទ្ធ ដោយសត្ដបរិពណ្ឌយ៉ាងពាសពេញនៅជុំវិញ។ កាលពីមុនប្រហែលជាមាន៧ជាន់ ហើយបន្ទាប់មកក៏បានបន្ថយចុះមកទាប តែមិនមានលក្ខណៈកោងព័ទ្ធជុំវិញឡើយ (ហើយ) អត្ថន័យក៏ក្លាយទៅជាមេរុបូជាព្រះសព” ទៅវិញ។ អ្នកនិពន្ធខាងលើក៏បញ្ចប់សេចក្ដីថា “វិធីការធ្វើមេរុ តាមសេចក្ដីបំណងចង់ឱ្យកើតជាភ្នំព្រះសុមេរុ ដែលមានភ្នំយុគន្ធរ ភ្នំឥសិន្ធរ ភ្នំការវិក ភ្នំសុទស្សនៈ ភ្នំនេមិន្ធ ភ្នំវិន្ដក និងភ្នំ អ័ស្សក័ណ្ព ភ្នំទាំង៧នេះ មានឈ្មោះរួម គ្នាហៅថា ភ្នំសត្ដបរិពណ្ឌ កាលបើមានសភាពដូច្នោះ ក៏បានសេចក្ដីថា ស្ថានទី ដូច្នេះត្រូវមានសភាពជាទីលំនៅនៃព្រៃផ្សៃពាសពេញទៅដោយសព្វសត្វ នានាអំបូរពូជអាស្រ័យទៅជាធម្មតា។ ព្រោះជាខ័ត្ដិយរាជប្រពៃណីរបស់ខ្មែរ ដែលមានមកយ៉ាងនេះ បើដូច្នេះកាលណាធ្វើព្រះមេរុ ក៏ធ្វើតាមបែបប្រាសាទខ្មែរ ដូចជា ប្រាសាទថ្មពិមាយជាទីបូជាព្រះបរមសព ទើបបានកសាងសំណាកសូនរូបសត្វនានា អម្បូរសម្មតិជាសត្វ ព្រៃហិមពាន្ដ នាំបញ្ចូលរួមក្បួនដង្ហែ ព្រះបរមសពទៅកាន់ព្រះមេរុ។ ប្រពៃណីបែបព្រហ្មញ្ញសាសនានេះបានប្រកាន់ខ្ជាប់ជារាជ ប្រពៃណីតៗមកជាយូរអង្វែង”។
សូមបញ្ជាក់បន្ថែមថា ទោះបីជាសព្វថ្ងៃនេះ ពាក្យមេរុ គឺជាស័ព្ទខ្មែរបុរាណមកពីភាសាសំស្ក្រឹត ដែលជាពាក្យខ្មែរបុរាណមានន័យថាសួគ៌ ឬសួគ៌ា ត្រូវបានអានតាមនិរុត្ដិសាស្ដ្រ ដោយចេញសំនៀងជាភាសាថៃ មេនក្ដី
ព្រោះថា អក្សរ (រ) ត្រូវចេញសំនៀងជា(ន) ក៏ប៉ុន្ដែដូចការវិភាគខាងលើគ្មានហេតុផលអ្វីដែលថាពាក្យនេះ គឺជាភាសាថៃ ហើយការសាងសង់ព្រះមេរុ ដ៏មហាស័ក្ដិសិទ្ធិ តំណាងឱ្យភ្នំព្រះសុមេរុ ឬសិនេរុ គឺជាកម្ចីពីថៃឡើយ។ ដូចជនជាតិខ្មែរ ជនជាតិថៃ និងឡាវ ក៏ប្រើពាក្យសុគត (សូគ៌ត) ដែលជាពាក្យខ្មែរបុរាណ ដែលមានប្រភពចេញពីភាសាសំស្ក្រឹតថា ស្វគ៌គត នៅពេលដែលព្រះមហាក្សត្រអស់ជន្មាយុ។
សង្ខេបសេចក្ដីមក ដូចក្នុងន័យខាងលើ តាមរយៈពិធីបូជាព្រះភ្លើង យើងដឹងថាអាត្ម័នរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ដែលតំណាងដោយព្រះកាយហើយ ដែលផ្សំផ្គុំឡើងដោយធាតុទាំង៥ គឺទឹក ដី ភ្លើង ខ្យល់ជាដើម ដែលទើបតែសម្អាត ឱ្យបរិសុទ្ធដោយព្រះភ្លើង ឬព្រះអគ្គី និងមានលទ្ធភាពយាងទៅកាន់ព្រហ្មលោក ឬព្រហ្ម័នវិញ ដើម្បីសោយសម្បត្ដិសួគ៌ ជារៀងរហូត។ នេះគឺជាកម្មវត្ថុនៃពិធីបុណ្យថ្វាយព្រះភ្លើង។
ជាសេចក្ដីសន្និដ្ឋាន យើងអាចនិយាយបានថាការបូជាព្រះបរមសពដោយព្រះភ្លើង គឺជាពិធីកម្មមួយយ៉ាង
សំខាន់បំផុតដែលតម្រូវឱ្យមានការសាងសង់ព្រះមេរុ នោះ មិនគ្រាន់តែឱ្យមន្ទិលនៃព្រះកាយដែលគ្រោតគ្រាត
របស់មនុស្ស លោកក្លាយទៅជាបរិសុទ្ធ ដ៏ថ្លៃថ្លា ហើយដែលប្រកបដោយគុណសម្បត្ដិដ៏ឧត្ដុង្គឧត្ដមខាងលើនេះទេ។ ដូចពោលខាងលើកិច្ចសាសនានេះបានផ្ដល់លទ្ធភាពឱ្យព្រះវិញ្ញាណក្ខន្ធ ស្ថិត ក្នុងស្ថានភាពថ្មីមួយយ៉ាងជាក់ច្បាស់ គឺការបង្កើតនូវរូបរាង កាយថ្មីមួយអមតៈ ដែលគេហៅថាអង្គជ័យ។ បើនិយាយម្យ៉ាងទៀត ស្ថានភាពថ្មីនេះបានជំរុញឱ្យព្រះមហាក្សត្រឱ្យក្លាយទៅជាទេវនៅឯឋាន ព្រះឥន្ទ្រ តាមទ្រឹស្ដីព្រហ្មញ្ញសាសនា។
ក្រៅពីការបង្ហាញឱ្យឃើញថាភាពអឹកធឹក ឬមហោឡារឹក និងវិសាលភាពនៃពិធីបុណ្យបូជាព្រះបរមសព ដើម្បីស័ក្ដិសមទៅនឹងព្រះរាជឧបក្ការៈទិគុណ របស់ព្រះមហាវីរក្សត្រព្រះបាទ នរោត្ដមសីហនុ អង្គសម្ដេចឪ សំណង់ ព្រះបរមមេរុនៅវាលព្រះមេន (វាលមេរុ) នៅខាងកើតក្បែរព្រះបរមរាជវាំងបច្ចុប្បន្ន ដែលតំណាងឱ្យភ្នំសុមេរុ គឺជារូបភាពមួយតូចនៃចក្រវាល ដែលគេបានចម្លងចេញពីលោកធាតុវិទ្យានៃលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនានៅ
ឋានមនុស្សលោកយើងនេះ។
ទោះបីជារបៀបប្រារឰពិធីបូជាព្រះបរមសព មានលក្ខណៈខុសគ្នាខ្លះ ដោយការវិវត្ដន៍នៃសង្គមក៏ដោយ ក៏
ន័យទូទៅពុំខុសគ្នាឡើយ គឺថាសំណង់ព្រះមេរុ ពិតជាតំណាងឱ្យភ្នំសុមែរ៍ យ៉ាងជាក់ច្បាស់ ។ រីឯអត្ថន័យនៃការតាំង ព្រះបរមនាមថ្វាយព្រះមហាក្សត្រក៏ដូច្នេះដែរ។ ព្រោះថាការភ្ជាប់ព្រះមរណនាមរបស់ព្រះអតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរជាមួយ តួអង្គអាទិទេពណាមួយ ដែលទ្រង់គោរពសក្ការៈនោះ គឺជាទំនៀមទម្លាប់ដ៏យូរលង់ណាស់ មកហើយ តែមានកិច្ច ពិធីសំខាន់ជាងគេបំផុត បន្ថែមលើនេះទៀត គឺការធ្វើឱ្យព្រះសពព្រះមហាក្សត្រក្លាយទៅជាធាតុមួយនៃទេវៈ ដើម្បីជីវិតអមតៈ។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្ដែង ដើម្បីភ្ជាប់ព្រះកាយទៅនិងពិភពព្រះអាទិទេព ដែលព្រះបាទរុទ្រវរ្ម័ន នាសម័យនគរភ្នំ បាន គោរពប្រតិបត្ដិចៅអធិរាជអង្គនេះ បានយកព្រះមរណនាមថា រុទ្រលោក។ រីឯព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ នាសម័យអង្គរ ទ្រង់មានព្រះមរណនាមថាបរមសិវលោក។
កុំភ្លេចថានាសម័យក្រោយអង្គរ ជាទូទៅព្រះអដ្ឋិធាតុព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវគេយកទៅបញ្ចុះក្នុងបរិវេណ
ព្រះបរមរាជវាំង ឬក៏នៅលើជួរភ្នំព្រះរាជទ្រព្យ ឬក៏លើភ្នំសិប្បនិម្មិតវត្ដភ្នំ ដោយតំណាងឱ្យភ្នំសុមេរុ ដូចករណី
ព្រះចេត្យី ព្រះពញាយ៉ាត នៅរាជធានីភ្នំពេញជាតឹកតាងស្រាប់។ ចំពោះយើង ភ្នំព្រះសុមេ ឬមេរុ ប្រាង្គប្រាសាទ
គឺជាអង្គធាតុតែមួយ។
គឺក្នុងបរិបទនេះហើយ ដែលព្រះបច្ឆាមរណនាម ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ របស់អង្គសម្ដេចឪ ព្រះបាទនរោត្ដម សីហនុ ត្រូវបានតែងតាំងឡើងតាមលំនាំព្រះរាជប្រពៃណីបុរាណ ដោយមានអត្ថន័យស៊ីជម្រៅយ៉ាងក្រៃលែង។ ព្រះ បរមបច្ឆាមរណនាមខាងលើនេះ គឺជាសញ្ញាបញ្ជាក់ពីនិន្នាការសាសនា ឬនិកាយនៃលទ្ធិសាសនា ដែល
អតីតព្រះមហាក្សត្របានគោរពបូជា កាលពីទ្រង់នៅមានព្រះជន្មាយុនៅឡើយ គឺលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនា។
តាមពិតទៅការថ្វាយព្រះ សិទ្ធព្រះនាមថ្មីខាងលើនេះ គឺជាការលើកតម្កើងឋានៈព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទនរោត្ដមសីហនុ ពីស្ថានភាពជាមនុស្សទៅជាឋានៈទេវ។ ដោយហេតុថាតាមជំនឿដូនតា ក្រោយសុគតព្រះវិញ្ញាណក្ខន្ធព្រះមហាក្សត្រនឹងត្រូវក្លាយទៅជាវត្ថុ សក្ដិសិទ្ធិ ដើម្បីថែរក្សា ការពារពូជពង្សទឹកដីខ្មែរឱ្យស្ថិតស្ថេរជារៀងរហូត។ ខាងលើនេះក៏ជាលក្ខណៈសំខាន់មួយនៃប្រព័ន្ធជំនឿសាសនាខ្មែរសម័យបុរាណ ដែលបានបន្ដវេនដល់សព្វថ្ងៃយ៉ាងប្រាកដ៕ (ម.ត្រាណេ)
